Başarısızlığın Gizli Nedeni: Kendini Sabotaj

Hayatta birçok kez şunu düşünmüşüzdür: “Neden bir türlü ilerleyemiyorum?”

Hedefler belirleriz, planlar yaparız ama garip bir şekilde sonuca ulaşamayız. Bazen motivasyonumuz hızla düşer, bazen de tam yol alacakken nedensiz bir şekilde geri çekiliriz. Bu durumda çoğu zaman dış koşulları suçlarız: zaman yok, imkan yok, insanlar desteklemiyor…

Ancak tüm bu engellerin ardında fark etmeden kendimize kurduğumuz tuzaklar olabilir.

Kendini Sabotaj Etmek Ne Anlama Gelir?

Kendini sabotaj etmek, kişinin bilinçli ya da bilinçdışı şekilde kendi başarısını, mutluluğunu veya gelişimini engelleyen davranışlar sergilemesidir. Yani kişi kendi önüne taş koyar. Bu davranışlar çoğu zaman mantıklı gerekçelere dayanıyor gibi görünür; oysa altında yatan şey genellikle korkular, negatif inançlar ve düşük özdeğer duygusudur. Bu sabotaj hali, bir nevi kişinin kendi potansiyeline ulaşmasını engelleyen içsel bir fren sistemidir.

Kendini Sabotaj Etmenin Gizli Yolları

Erteleme

Sıklıkla karşılaşılan bir sabotaj biçimidir. "Yarın yaparım", "Şu an zamanı değil", "Biraz daha araştırayım" gibi bahanelerle eyleme geçmeyi erteleriz. Ama aslında çoğu zaman bu ertelemenin altında başarısızlık korkusu, eleştirilme endişesi ya da mükemmel olma baskısı yatar.

Aşırı Eleştirel İç Ses

“Yetersizsin.” “Zaten kimse seni ciddiye almaz.” “Başarsan bile uzun sürmez.” Bu tarz iç sesler kişiyi sürekli aşağıya çeker. Zamanla bu düşünceler gerçeğe dönüşür çünkü kişi buna uygun davranmaya başlar.

Başarıdan Korkmak

Evet, başarısızlık kadar başarı da korkutucu olabilir. Çünkü başarı; daha fazla sorumluluk, dikkat çekme, yalnız kalma ya da beklentiyle karşılaşma anlamına gelebilir. Bu nedenle bazı insanlar farkında olmadan başarıdan uzak durmak için kendilerini geri çeker.

Mükemmeliyetçilik

Mükemmeliyetçi kişiler, işe başlamadan önce her şeyin kusursuz olmasını bekler. Sonuç yeterince iyi olmayacaksa hiç başlamamak daha güvenlidir diye düşünürler. Ama bu tavır, üretkenliği baltalar ve kişinin sürekli yerinde saymasına neden olur.

Kendi İhtiyaçlarını Geri Plana Atmak

“Önce diğerleri mutlu olsun.” Bu düşünce biçimi özellikle çocuklukta duygusal ihtiyaçları görülmeyen bireylerde gelişir. Sürekli başkalarının isteklerini kendi ihtiyaçlarının önüne koymak, uzun vadede benlik kaybına ve kronik tatminsizliğe yol açar.

Sağlıksız İlişkileri Sürdürmek

Kişi kendini değersiz hissettiği bir ilişkide kalmaya devam ediyorsa, bu da bir sabotaj biçimidir. Çünkü bu ilişkiler, kişinin kendine dair olumsuz inançlarını besler: “Daha iyisini hak etmiyorum”, “Zaten beni seven olmaz”.

Sürekli Yeni Başlangıçlar Yapmak ama Bitirememek

Kitaplara başlayıp yarıda bırakmak, kurslara yazılıp devam etmemek, projeleri başlatıp tamamlamamak… Bunlar motivasyon eksikliği gibi görünse de aslında derinlerde “tamamladığında ortaya çıkacak değerlendirilmeyle” yüzleşme korkusunu barındırır.

Kendini Sabote Ettiğini Nasıl Anlarsın?

Aşağıdaki ifadeler sana tanıdık geliyorsa, kendini sabote ediyor olabilirsin:

• “Sanki her şeyi yapabilecek kapasitem var ama bir türlü başlayamıyorum.”

• “Çok iyi fırsatlar yakalıyorum ama ya kaçırıyorum ya da bozuyorum.”

• “Kendimle savaş halindeyim.”

• “İlerlemem gerekirken hep aynı noktadayım.”

• “Başarırsam insanlar benden daha fazlasını bekler diye korkuyorum.”

Bu Davranışların Altında Ne Yatar?

Kendini sabotaj etmenin kökünde genellikle şu psikolojik dinamikler yatar:

• Düşük özsaygı ve değersizlik hissi

• Çocuklukta koşullu sevgiye maruz kalmak (örneğin: sadece başarılıyken takdir edilmek)

• Travmalar ve reddedilme deneyimleri

• Başarıyı sürdüremem korkusu

Kendini Sabotaj Döngüsünden Nasıl Çıkılır?

Fark Et

İlk adım her zaman farkındalıktır. Kendine şu soruyu sor: Bu davranışı gerçekten dış koşullar nedeniyle mi yapamıyorum, yoksa kendimi mi engelliyorum?

İç Sesinle Yüzleş

Kendine nasıl konuştuğuna dikkat et. Negatif iç sesi fark ettiğinde onu sorgula: “Bu düşünce bana mı ait yoksa bana zamanında söylenen bir şey mi?”

Küçük ve Gerçekçi Adımlar At

Büyük hedefler seni korkutuyorsa, onları parçalara ayır. Her küçük adım ilerleme sağlar ve kendine olan güvenini artırır.

Başarıyı Normalleştir

Küçük başarılarını kutla. Başarıyı bir tehdit değil, yaşamın doğal bir sonucu gibi görmeyi öğren.

Destek Al

Kendini sabotaj döngüsünden çıkmak kolay değildir çünkü çoğu zaman bilinçdışında işler. Bu noktada psikolojik destek almak, düşünce kalıplarını yeniden yapılandırmana yardımcı olur.

Psikolog Yunus Öztürk