Tükenmişlik Sendromu: Nasıl Anlaşılır ve Nasıl Aşılır?

"Sürekli yorgunum, hiçbir şey yapmak istemiyorum, ama durmak da elimden gelmiyor."

Bu cümle, size tanıdık mı geliyor?

Modern yaşam, özellikle de yoğun iş temposu, yüksek beklentiler ve dijital çağın bitmek bilmeyen uyarıcıları derken pek çok insan fiziksel değil, psikolojik bir tükenme yaşıyor. Adı da: Tükenmişlik Sendromu.

Tükenmişlik Sendromu Nedir?

Tükenmişlik sendromu (burnout), uzun süreli stresin ve aşırı yüklenmenin sonucu olarak ortaya çıkan fiziksel, duygusal ve zihinsel bir çöküştür. İlk kez 1970’lerde psikolog Herbert Freudenberger tarafından tanımlanmıştır ve zamanla tüm meslek gruplarında görülen yaygın bir durum olduğu anlaşılmıştır.

Tükenmişlik Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Tükenmişlik sendromu, yavaş yavaş ve fark edilmeden gelişir. Genellikle üç ana boyutta kendini gösterir:

1. Duygusal Tükenme

• Sürekli yorgun ve bitkin hissetme

• Sabahları uyanmakta zorlanma

• Enerji kaybı, motivasyon eksikliği

2. İş ve Yaşamdan Uzaklaşma

• İşe karşı ilgisizlik veya nefret

• Yapılan işi anlamsız bulma

• Sosyal hayattan geri çekilme, insanlardan uzaklaşma

3. Başarı Duygusunda Azalma

• “Yeterince iyi değilim” düşüncesi

• Yapılan işin değerini küçümseme

• Verimliliğin düşmesi

Tükenmişlik Sendromuna Neler Sebep Olur?

• Uzun saatler boyunca dinlenmeden çalışmak

• Mükemmeliyetçilik ve kendinden sürekli daha fazlasını beklemek

• İş yerinde takdir edilmemek ya da değersiz hissetmek

• Kişisel hayatla iş hayatı arasında dengenin bozulması

• Duygusal destek eksikliği

Tükenmişlik genellikle "çok çalışmak" değil, sürekli baskı altında olmak ve bu stresi boşaltacak bir alan bulamamak ile ilgilidir.

Tükenmişlik Sendromu ile Depresyon Aynı Şey mi?

Hayır, ancak birbirine çok benzeyebilirler. Tükenmişlik sendromu daha çok işle bağlantılıdır, depresyon ise hayatın tüm alanlarını kapsayabilir.Ancak tedavi edilmezse tükenmişlik sendromu zamanla depresyona dönüşebilir.

Tükenmişlik Sendromu Nasıl Aşılır?

1. Dur ve Fark Et

Tükenmişlik sendromunun ilk adımı farkındalıktır. Bu halin geçici bir yorgunluk değil, ciddi bir uyarı olduğunu kabul etmek gerekir.

2. Kendine Zaman Ayır

• Gün içinde kısa molalar ver

• Telefonu sessize al, mailini kapat, birkaç dakika sadece nefes al

• Dinlenmeyi hak ettiğini unutma: Dinlenmek tembellik değil, yenilenmedir.

3. İş-Yaşam Dengesini Gözden Geçir

• Hayır demeyi öğren

• Mesai saatlerinin dışına taşan işler için sınırlar koy

• Hobilerine ve sosyal yaşantına yeniden yer aç

4. Destek Al

Bir terapist ya da danışmanla görüşmek, bu süreci daha sağlıklı bir şekilde yönetmene yardımcı olur. Ayrıca güvendiğin insanlarla duygularını paylaşmak da iyileştirici bir etki yaratır.

5. Kendinle Daha Şefkatli Konuş

• “Yetiştiremezsem biterim” yerine “Elimden geleni yapıyorum” demeyi dene

• Kendini başkalarıyla kıyaslamak yerine kendi ilerlemeni gör

Tükenmişlik Zayıflık Değildir

Tükenmişlik, yalnızca "dayanamamak" değil, sürekli dayanmak zorunda kalmanın bir sonucudur. Zamanında fark edilirse değiştirilebilir, aşılabilir ve kişinin kendisiyle daha sağlıklı bir ilişki kurması sağlanabilir.

Psikolog Yunus Öztürk